Kto kłania się pierwszy, ten ma zawsze rację (zasłyszane).
Autor: ADA
Na hasło DOBRE WYCHOWANIE skojarzenia rodziców są różne: grzeczność, uprzejmość, dobre maniery, szacunek dla ludzi starszych, kultura zachowań, kultura słowa, poprawne zachowanie w muzeum, teatrze, kinie, odpowiedni strój (ubiór) w zależności od miejsca pracy i odpoczynku, kindersztuba, szkoła dobrych manier itd. Odpowiednie maniery to nie tylko dowód kultury osobistej i dobrego wychowania. To również warunek poczucia swobody, kod cywilizowanych zachowań. Nie są to zdarzenia incydentalne, lecz proces długotrwały, wymagający wysiłku, czasu, nauki, praktyki, obserwacji i olbrzymiej wiedzy z zakresu znajomości obyczajów panujących w różnych krajach, kręgach, kultury wypowiedzi, przestrzegania umów, kontraktów, prawa, dobrych relacji międzyludzkich. Literatura dziecięca dostarcza wielu wzorców do nauki dobrych obyczajów ujętych treściowo w obrazowo w różnoraki sposób: nieraz dosłowny, ale najczęściej humorystyczny, żartobliwy, dowcipny.
Bądź grzeczny! Zachowuj się dobrze! Czy byłeś grzeczny? Te sformułowania słyszy się najczęściej w relacjach dorosły – dziecko. Ale co to wszystko oznacza? Czy dziecko rozumie, o co chodzi?
Zaintrygowana treścią rozmowy Tomasza Kosiorka z Michałem Rusinkiem, autorem książek dla dzieci („Wierszyki domowe”, „Wierszyki rodzinne”), pozwolę sobie na przytoczenie jej fragmentu. Publikacja wywiadu w portalu czasdzieci.pl.
Tomasz Kosiorek: Na fotografii w książce możemy zobaczyć, że rodzeństwo Rusinków czasem robiło sobie psikusy. Czy przy tworzeniu „Wierszyków rodzinnych” byli Państwo grzeczni?
Michał Rusinek: Pojęcie grzeczności jest względne. Pisanie i ilustrowanie książek wydaje mi się czynnością wysoce demoralizującą. Dziecko naszej znajomej, przeczytawszy wierszyk o jaskiniowcu, porysowało ściany w przedszkolu. A potem tłumaczyło się, że „tak było w książce”. Ergo – książka to zbójecka! Albo innymi słowy, książka – psikus…
„Tak było w książce!” Znajomość uwarunkowań rozwoju dziecka pozwoli na umiejętne rozwiązanie problemu wychowawczego. Dziecko jeszcze nawet pięcioletnie ma myślenie życzeniowe i magiczne. W zabawach tematycznych (inaczej w zabawach w role) dzieci naśladują zachowania dorosłych, bohaterów książek, filmów. Często wymyślają koleżankę lub kolegę, z którymi bawią się. Partnerem w zabawie nierzadko bywa ulubiona książka z domowej lub przedszkolnej biblioteczki. Czasem zdarza się, że „popsują” zabawkę, przedmiot, zniszczą mebel, rozleją wodę na dywanie… Reakcja rodzica: Co się stało, dlaczego rozlałeś/aś…, wiesz, że tak nie wolno robić!, wywołuje u dziecka oburzenie: Przecież to nie ja! To Kasia rozlała. Czasem takiej wypowiedzi towarzyszą łzy. Powinniśmy wiedzieć, że dziecko nie kłamie, jest przekonane, iż naprawdę była to koleżanka i naprawdę rozlała tę wodę. A jak wówczas zareagować? To proste: – Powiedz Kasi, żeby bardziej uważała, a teraz weźcie dziewczynki ścierkę i wytrzyjcie dobrze dywan i podłogę. Na drugi raz, proszę, przyjdźcie do mnie, a ja wam pomogę wlać wodę do butelki.
Pięć lat to u większości dzieci tzw. faza grzecznego dziecka. Dzieci są przyjacielskie, spokojne, przestrzegają form grzecznościowych, nie narzucają się innym, bez sprzeciwu wykonują polecenia, chętnie we wszystkim pomagają, pytają się, czy mogą… Słowem – aniołki! Są przy tym ciekawe, zadają wiele pytań typu: Dlaczego?, Co się stanie, jak…? i pragną zrozumieć wiele zdarzeń z otaczającego świata. Jest to okres równowagi, „scalania” wszystkiego, co do tej pory dziecko poznało, czego się nauczyło. To także „gromadzenie energii na następny trudny okres”.
W wieku około pięciu i pół roku, ze względu na zmiany hormonalne, dzieci zaczynają mieć często skrajne, gwałtowne reakcje emocjonalne. Nierzadko wtedy odmawiają wykonywania poleceń. Jest to wiek ekspansji. Jeżeli potrafimy wykorzystać właściwości wieku rozwojowego dziecka, to ono szybciej przyswoi potrzebne umiejętności, wiedzę i nawyki.
Jedynym rozsądnym sposobem wychowania jest oddziaływanie własnym, dobrym przykładem. Albert Einstein
No cóż, żeby nauczyć, trzeba samemu znać reguły tej trudnej sztuki dobrego wychowania i stosować ją systematycznie krok po kroku w domu rodzinnym, w najbliższym środowisku. Na początek polecam gorąco rymowane teksty Doroty Gellner ze zbioru „Wścibscy” oraz różnego rodzaju poradniki.
STARAJ SIĘ BYĆ OSOBĄ SYMPATYCZNĄ!
- Zachowuj pogodny wyraz twarzy.
- Nie zamykaj się w sobie, przełamuj sztywność.
- Wzbudzaj w sobie pozytywne emocje wobec innych osób, a wywołasz w nich podobne emocje.
- Nadawaj w otoczeniu sygnały życzliwości, wymień miłą uwagę z kolegą na korytarzu, ze współpasażerką w windzie, ze spotkaną na ulicy znajomą.
- Reaguj na zmartwienia innych! Nieraz wysłuchanie, okazanie życzliwego zainteresowania, staje się nieocenioną pomocą dla stroskanego, a Tobie przysparza sympatii.
- Bądź jednak zawsze sobą! „Nie przeciągaj struny” w akceptowaniu osób, których cechy i zachowania uznajesz za dyskwalifikujące.
STOSUJ ZASADY POPRAWNEJ KONWERSACJI!
- Nie przerywaj, jeśli ktoś mówi.
- Nie zaprzeczaj rozmówcy, zanim skończy swoją myśl.
- Nie kończ za niego zdania.
- Nie zmuszaj go do zgadywania, co masz na myśli, mówiąc: Rozumiesz, co chciałem/am powiedzieć.
- Nie mów byle czego! Są sprawy, o których nie rozmawia się z „całym światem”: choroby, kłopoty finansowe, zmartwienia rodzinne.
- Nie chwal się nadmiernie swoimi sukcesami, ani powodzeniem szkolnym, zawodowym, ani też zdolnościami swojego psa!
- Unikaj komunikowania wyłącznie złych nowin, rozmawiaj raczej o rzeczach przyjemnych, a nie o katastrofach.
- W przypadku różnicy zdań, np. w kwestiach politycznych, nie przedłużaj polemiki, żeby nie przerodziła się w konflikt.
- Ucz się umiarkowania w wypowiedziach, panuj nad swoją pasją, szanuj opinie, nawet te, które na pierwszy rzut oka wydają się nie do przyjęcia.
- Jeśli przemawiasz, pamiętaj – przemówienia winno być przemyślane, jasne, krótkie, proste.
Siejąc grzeczność, zmieniasz świat (przeczytane gdzieś, kiedyś…).
Książka zauważona
Masz prawa, człowieku – picture book na podstawie Deklaracji Praw Człowieka. Wydawnictwo Tamaryn 2014. Okładka i projekt graficzny: Agata Dudek, Małgorzata Nowak. Tekst: Małgorzata Węgrzecka, Iwona Zabielska-Stadnik.
Od autorek: Jesteś człowiekiem… i tylko dlatego, że jesteś człowiekiem, masz swoje prawa – takie same, jak inni ludzie. Jeśli wszyscy przestrzegają praw człowieka, wybierają dobro. Jeśli nie szanują tych praw, ktoś cierpi, komuś dzieje się krzywda, ktoś traci życie… Dlatego każdy człowiek powinien wiedzieć, co może robić, a czego mu robić nie wolno. Pierwszy zbiorowy dokument, który zawiera prawa przysługujące ludziom tylko dlatego, że są ludźmi, to Powszechna Deklaracja Praw Człowieka, podpisana przez kilkadziesiąt państw w 1948 roku. Deklaracja dała początek wielu kolejnym dokumentom. Niektóre spośród zapisanych tam praw dotyczą wyłącznie świata dorosłych, W tej książce znajdują się wszystkie te prawa, których możesz przestrzegać już dziś. I których przestrzegania możesz pilnować. Nie czekając, aż dorośniesz. O każdym z przedstawionych tutaj praw opowiedział inny artysta. I stworzył własną niepowtarzalną ilustrację. Sprawdź, czy interpretacje artystów są podobne do Twoich.
Proponuję wspólne rodzinne słowno-plastyczne rozważania na temat treści praw podanych i zilustrowanych w książce, np.:
Każdy człowiek ma prawo różnić się od innych – w książce ilustracja Marii Ekier.
Każdy człowiek ma prawo być traktowany z szacunkiem – w książce ilustr. Krystyny Lipko-Sztarbałło.
Każdy człowiek na prawo mieć ojczyznę – ilustr. Marcina Bruchnalskiego.
Każdy człowiek ma prawo do nauki, rozwijania swoich pasji i zainteresowań – w książce ilustr. Kacpra Dudka.
W tę zabawę można bawić się wszędzie, w domu, na wakacjach – na plaży (rysunek na piasku), w lesie (obraz przyrodniczy z szyszek, kamyków, traw, mchu), na łące (płatki kwiatów, patyczki, trawy). Wspaniale byłoby zorganizować też rodzinny TEATR z udziałem babci, dziadka, przyjaciół rodziny.
Planeta dobrych myśli (2 części) – od lat 7 do 100. Rysunki i tekst: Beata Pawlikowska. Opracowanie graficzne: Beata Pawlikowska, Maciej Szymanowicz.
Wydanie formatu A5, wygodne w podróży. Można „bawić się” podobnie jak autorka albo inaczej – przyklejać, wydzierać, wycinać kolorowe, płynące chmurki na niebie z tekstami, czy „promyki słońca” lub mazakami wykonać napisy na starych bawełnianych koszulkach lub skleić kartonowe opaski na głowę i tę myśl uaktywniać przez cały dzień.
Wierszyki rodzinne. Wierszyki domowe. Autor: Michał Rusinek
Sześć i pół tuzina wierszyków – żart, humor, psikus. Książka Roku. Konkurs Polskiej Sekcji IBBY. Nagroda Literacka 2012. Nietypowe zachowania rodziny Rusinków wymagają rozmów dorosłych z dziećmi.
Kolekcjoner
Mój stryj zbiera
płyty
muzyczne.
Mieszkanko
ma małe,
lecz śliczne.
Miał w bród
sprzętów tam
należytych,
lecz teraz
już tylko
płyty.
Miał płytki w WC
kolorowe,
lecz zmienił je
na kompaktowe…
A piękną
zastawę stołową
wymienił mój
stryj
na płytową.
I wczoraj
pysznego zjadł
pstrąga
na płycie
Louisa
Armstronga.
Bajki z 1001 dobranocy. Autor: Wanda Chotomska. Ilustrator: Iwona Cała. Dla dzieci w wieku 3-8 lat.
…A gdyby tak drożdżowy rogalik został księżycem? Choć przez jedną noc. A koniki z karuzeli nie były…
Doskonała zabawa w „wymyślanie”, np.: Gdybym był(a) ptakiem…, Gdybym był(a) dorosłym…, Gdybym był(a) książką…
Pan Motorek. Autor: Wanda Chotomska. Oprac. graficzne: Bohdan Butenko. Książka polecana przez Muzeum Książki Dziecięcej. Wiersze: Smakowite niespodzianki, Rymowanki – rapowanki dla niejadka i łasucha, Coś dla ucha i dla brzucha.
Wiersz Łyżka, widelec, nóż to doskonała baza do utrwalania zasad zachowania się przy stole, podczas posiłku.
Wścibscy. Autor: Dorota Gellner. Ilustracje: Beata Zdęba. Oprac. graficzne: Piotr Rychel. Wydawnictwo Bajka – www.bajkizbajki.pl
Książka doskonale wpisująca się w treść artykułu – Literacki savoir-vivre. Tekst rymowany, żartobliwy, refleksyjny.
Wścibscy wszędzie nos wtykają! Podsłuchiwać uwielbiają! Aż na uszach mają dreszcze! Wciąż chcą coś usłyszeć jeszcze! Wścibscy wszystkich podglądają! Z każdej strony oczy mają! Wyskakują spod poduszek, ze słoików, z rondli, z puszek! Są koło nas! Zawsze blisko! Wścibscy pragną wiedzieć wszystko!
Polecam portale z działami poświęconymi książkom dla dzieci:
www.cudanakiju.pl
www.miastodzieci.pl
www.czasdzieci.pl
Dziecko może nauczyć dorosłych trzech rzeczy: cieszyć się bez powodu, być ciągle czymś zajętym i domagać się ze wszystkich sił tego, czego się pragnie. Paulo Coelho
Głos książki
Katarzyna Szantyr-Królikowska dla Qlturka TV:
Zagadka czytelnicza
Rozwiązanie dotyczące rymowanki z wyrazem „biblioteka”, wybrane do opublikowania przez NS:
Lato, lato, lato czeka
razem z latem biblioteka.
Czeka książka, czeka las,
a tam ciągle nie ma NAS!
Paweł z Suwałk, l. 10
Tym razem prosimy o przysłanie do nas mailem: redakcja@niebywalesuwalki.pl zdjęcia z plastycznych zabaw dotyczących treści prawa człowieka dowolnie przez siebie wybranego z książki „Masz prawa, człowieku” – do końca wakacji (propozycje w artykule). Nagrody czekają!