– Gminy nie potrafią w pełni wykorzystać pieniędzy na pomoc dla najuboższych uczniów. Żadna z państwowych instytucji nie wie, czy pół miliarda złotych, przeznaczanych każdego roku na ten cel, trafia do wszystkich potrzebujących – informuje NIK. Kontrole objęła też gminę Suwałki, która nie wypadła w tym zestawieniu najgorzej.
Państwo każdego roku przeznacza prawie 500 mln zł na pomoc materialną dla uczniów. NIK sprawdziła, jak wykorzystywane są te środki. Kontrolą objęto Ministerstwo Edukacji Narodowej, 19 gmin oraz 52 szkoły na terenie 10 województw. Wśród nich znalazły się szkoły z Płociczna-Tartak i Nowej Wsi.
Gminy, które we współpracy ze szkołami organizują pomoc dla uczniów, nie radzą sobie z pełnym wykorzystaniem przekazywanych im pieniędzy. W 2009 r. do budżetu wróciło 9 proc. środków przeznaczonych na pomoc materialną. W 2010 r. odsetek niewykorzystanych w ten sposób pieniędzy sięgnął już 16 proc. Skrajnym przykładem są gminy województwa śląskiego, które nie wykorzystały ponad jednej trzeciej przekazanych im środków. Najgorzej jest z wykorzystaniem pieniędzy z Rządowego Programu „Wyprawka szkolna”, przeznaczonych na zakup podręczników dla najuboższych dzieci. W 2009 r. samorządy zwróciły prawie 30 proc. z tych środków, a w roku 2010 już ponad 38 proc. Tu problemem mogą być kryteria przyznawania środków.
Problem pomocy dla potrzebujących jest skomplikowany. Według danych Urzędu Statystycznego UE w Polsce poniżej granicy ubóstwa relatywnego żyje 22 proc. dzieci. Tymczasem ani MEN, ani żadna inna państwowa instytucja nie wie, czy pomoc materialna dociera do wszystkich potrzebujących uczniów. Resort nie sprawdza, w jaki sposób środki są rozdzielane i wykorzystywane, ponieważ przepisy tego nie wymagają. Większość gmin w ogóle nie podejmuje wysiłku rozpoznania potrzeb uczniów na swoim terenie (w trakcie kontroli robiło to 9 z 19 skontrolowanych gmin). Tylko cztery gminy oceniały przebieg i efekty swoich działań. Również samorządowcy tłumaczą się brakiem odpowiedniego obowiązku prawnego.
Gorzej, że samorządom gminnym zdarza się łamać przepisy. Kontrolerzy NIK zwrócili uwagę na umieszczanie w regulaminach dotyczących dofinansowywania uczniów dodatkowych wymagań. Np. w Radomiu pomoc uzależniono od obecności uczniów na lekcjach. Jednocześnie w części gmin stypendia docierają do uczniów dopiero po trzech, a nawet czterech miesiącach od rozpoczęcia nauki. Z kolei w gminie Suwałki uzależniono przyznanie wspomnianej pomocy materialnej od wysokości posiadanych na ten cel środków finansowych otrzymanych w ramach dotacji celowej z budżetu państwa, podczas gdy zgodnie z art. 90p ust. 1 ustawy o systemie oświaty udzielanie pomocy materialnej o charakterze socjalnym jest zadaniem własnym gminy.
Z raportu wynika, że samorządy najchętniej udzielają stypendiów w formie pieniężnej. W gminie Suwałki w 2010 r. nastąpił wzrost wykonania wydatków na stypendia szkolne i zasiłki szkolne (o 122%). W ogólnej kwocie wydatków na to zadanie (134,2 tys. zł) 68% stanowiły środki własne gminy Suwałki. Samorządy sięgają też do innych źródeł finansowania. Dodatkową pomoc gmina czerpała z projektów edukacyjnych współfinansowanych przez UE. W ubiegłym roku w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki w dwóch projektach pn. Transfer Szans i Nowa Wieś – Nowa Szkoła (których celem jest wyrównywanie szans edukacyjnych uczniów mających trudności w nauce), na zajęcia dla tych uczniów wydatkowano środki w kwotach wynoszących odpowiednio: 16,9 tys. zł i 64,2 tys. zł.
Samorządy mają również problem ze wspieraniem uczniów zdolnych. Z 19 skontrolowanych gmin 8 w ogóle nie przewidziało funduszy na stypendia za wyniki w nauce lub osiągnięcia sportowe. Nie lepiej jest w przypadku szkół – na 52 skontrolowane placówki 22 w ogóle nie wystąpiły o środki na takie stypendia.
Źródło: NIK
Przeczytaj raport – Pomoc materialna dla uczniów
