Współczesna nauka – czego możemy być pewni?

Autor: Anna Natalia Chlebus, PRO Edukacyjnie –  pozytywna praktyczna nauka 

Cześć I

Kto z nas nie ma nieraz wątpliwości? Czyż nie wątpimy  w sens, cel naszych działań, wręcz w sens życia ludzkiego. Natłok informacji, autorytetów i priorytetów – zmora współczesnego życia. Co jest w życiu ważne, w jakim kierunku się rozwijać, czym się w życiu kierować? Okazuje się, że na te pytanie może nam odpowiedzieć trafnie i skutecznie współczesna nauka.

Od zarania dziejów otaczająca nas rzeczywistość jest przedmiotem dociekań zarówno nauki, jak i każdego z nas indywidualnie. Aktualnie naukowcy dysponują ogromną wiedzą z najróżniejszych dyscyplin nauki. Czy jednak ta wiedza pozwala nam odpowiedzieć na najistotniejsze dla każdego z nas pytania i czy pozwala rozwiązać kluczowe problemy naszego świata? Jeśli spojrzymy na rzeczywistość wokół nas, odpowiedź nasuwa się sama…

Co jest więc nie tak? Gdzie popełniliśmy błąd? Czy na krawędzi rozwoju, możliwości ludzkości nadal muszą istnieć wojny, głód, choroby, a ludzie cierpieć? Czy to jest wszystko na co nas stać?

Przyjrzyjmy się więc naszej nauce – może ona jest winowajcą? 

Paradygmaty nauki

Zacznijmy od założeń. U podstawy klasycznej nauki, w szczególności fizyki, która zbudowała nasze obecne rozumienie świata, leżą arystotelosowskie założenia o niezależności wyniku obserwacji od obserwatora, o niezmienności praw w przestrzeni i czasie oraz o niezależności materii od energii. Założenia te wydają nam się na wskroś logiczne i poprawne. Dlatego też nasze interakcje ze światem, nasze poglądy, przekonania i plany budujemy na podstawie swoich doświadczeń – na podstawie tego, czego doświadczyliśmy i czego nauczyliśmy się. Czy na pewno jest to właściwa droga?

Krótkie doświadczenie (na podstawie Herald Sun http://www.heraldsun.com.au/news/right-brain-v-left-brain/story-e6frf7jo-1111114603615 ), w którym kierunku obraca się postać przedstawiona na obrazku?  W lewo czy w prawo? Proponuję przetestować kilka, kilkanaście osób i sprawdzić, czy dla każdej z nich postać obraca się w tym samym kierunku. Albo zacząć ,,bezmyślnie" wpatrywać się w obrazek. Czy postać zmieniła kierunek ruchu?

Inny eksperyment. Co widzisz? Obracające się koła? A co będzie, jeśli spojrzymy w środek któregoś z tych okręgów? Czy nadal koła się będą obracać? Raczej nie.

Proces widzenia

Powyższy obrazek był oczywiście przykładem  złudzenia optycznego. Wszyscy słyszeliśmy o złudzeniach optycznych i znamy je z doświadczenia, ale czy zastanawialiśmy się, co one mogą oznaczać? Mogą oznaczać na przykład że świat wcale nie jest dokładnie taki, jak widzimy, że możemy widzieć rzeczy, które nie istnieją i widzieć rzeczy innymi niż są w rzeczywistości. 

A przecież całą naszą wiedzę i poglądy opieramy na tym, co widzimy, czego doświadczamy. W nauce podkreśla się rolę eksperymentu, zgodności teorii z doświadczeniem, możliwości eksperymentalnego potwierdzenia hipotezy… 

Okazuje się, że nasze oczy i mózg mogą nas oszukiwać też na głębszym poziomie – nie tylko na poziomie zniekształcania obrazu wynikającego z budowy siatkówki. Mózg może nam podsunąć obrazy, które nie istnieją. Łatwo to sprawdzić – wystarczy wpatrywać się w ekran odbiornika telewizyjnego, gdy nie odbierany jest żaden program (widzimy wtedy tzw. biały szum) i zacząć sobie wyobrażać, że widzimy na tym ekranie dowolną figurę, np. obracający się okrąg. Po chwili zobaczymy ten okrąg.

Wmówiliśmy sobie, że okrąg istnieje, więc byliśmy go w stanie zobaczyć, mimo, że ten okrąg nie istniał. Ten mechanizm działa też w przeciwnym kierunku – jeśli jesteśmy głęboko  przekonani, że czegoś nie ma, to tego nie zobaczymy, nie doświadczymy – powiedz mi, jakie masz poglądy, a powiem Ci, jakim masz doświadczenia…

c.d.n.