Słowo o suwalskiej strategii – co właściwie chcemy wspierać?

Przed pierwszym spotkaniem informacyjnym na temat projektu Strategii Zrównoważonego Rozwoju Suwałk do roku 2020 publikujemy ocenę przygotowaną przez zespół działający przy naszej redakcji.

Projekt Strategii Zrównoważonego Rozwoju Suwałk.

Uwagi do dokumentu:

STRATEGIA ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU MIASTA SUWAŁKI DO ROKU 2020

Przedłożony do konsultacji dokument zawiera wiele ciekawych propozycji działań na rzecz miasta i jego mieszkańców. Godnym zauważenia jest publiczny proces konsultacji strategii, odzwierciedlający najnowsze światowe trendy.

Jednocześnie momentami brakuje mu wewnętrznej spójności. Wyznaczane są działania, które nie przystają do założonych celów, jak np. wspieranie rozbudowy bazy turystycznej i jednocześnie budowa twardej infrastruktury.

Miasto musi zdecydować się, jakie swoje chce atuty wspierać. Czy turystykę, regionalne, ekologiczne produkty (nierozerwalnie związane z czystym środowiskiem), czy chce podążać za bliżej nieokreśloną w czasie wizją Suwałk jako miasta dostępnego dla biznesu z lądu i powietrza, dzięki budowie lotniska (co wiąże się z dynamicznym wzrostem poziomu zanieczyszczenia środowiska naturalnego) oraz dodatkowych parkingów. Biznes korzysta również z helikopterów, szybkich pociągów, a w mieście jest już tak niewiele miejsc dających cień i możliwość swobodnego oddychania świeżym powietrzem w upalne lato.

Budowa ścieżek rowerowych – najpierw należy poprawić jakość tych istniejących ścieżek. Niełatwo nimi jeździć, nie niszcząc kół. Warto sprawdzić.

Chcąc prowadzić dialog ze społecznością, trzeba zadbać o upowszechnienie idei zrównoważonego miasta, społecznej odpowiedzialności tak, aby ludzie widzieli sens swojego działania i działań władz miasta, a także, by mogli je wspierać.

Dobór współczynników do mierzenia efektów działań wdrażanej strategii zrównoważonego rozwoju miasta wymaga ponownej analizy. Np. poprawa dostępności komunikacyjnej miasta mierzona czasem (w minutach) dojazdu z Suwałk do Białegostoku/Warszawy wywołuje kilka zasadniczych pytań: jakiego dnia ( dzień powszedni czy świąteczny), o której godzinie (rano, w południe, wieczorem, w nocy), jaki samochód (ciężarowy, czy osobowy, jaka moc, prędkość etc.), kierowca (młody, czy doświadczony, spokojny czy o aspiracjach rajdowca, etc.)?

Inny przykład: poprawa warunków życia – mierzona liczbą ludności w gminach: Suwałki, Jeleniewo i Szypliszki; liczbą turystów korzystających z noclegów na 1 000 mieszkańców, czy liczbą osób na 1000 mieszkańców uczestniczących w imprezach – nie ma to nic wspólnego z warunkami i jakością życia mieszkańców.

Strategia wymaga uzupełnienia o następujące kwestie:

A. Włączenie do prac nad dokumentem:

• reprezentantów licznych w mieście organizacji pozarządowych,
• profesjonalistów zajmujących się zrównoważonym rozwojem i społeczną odpowiedzialnością (CSR), którzy przy współudziale ekspertów zewnętrznych, wspieraliby pracę poszczególnych zespołów problemowych.

W pracach nad strategią zrównoważonego rozwoju zabrakło ich obecności.

B. Wyznaczenie jako długoterminowego celu podnoszenia świadomości społecznej w zakresie zrównoważonego rozwoju (ZR) i społecznej odpowiedzialności (CSR).

Zwiększenie świadomości ekologicznej mieszkańców, przewidziane w CELU OPERACYJNYM. 3.3. OCHRONA ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO PRZED DEGRADACJĄ to tylko jeden z obszarów edukacji w zakresie zrównoważonego rozwoju.

Świadome społeczeństwo jest ogromnym kapitałem społecznym, partnerem w działaniach i dialogu. Strategia przewiduje zaangażowanie społeczności w realizację wielu celów i zadań. Nie zawiera natomiast działań mających na celu podniesienie świadomości społecznej w zakresie zrównoważonego rozwoju.

Zrównoważony rozwój (ZR) jest przedmiotem prawa krajowego o randze konstytucyjnej (art. 5 Konstytucji RP), jak i międzynarodowego. Definicja w ustawie Prawo ochrony środowiska jest następująca: [jest to] taki rozwój społeczno-gospodarczy, w którym następuje proces integrowania działań politycznych, gospodarczych i społecznych, z zachowaniem równowagi przyrodniczej oraz trwałości podstawowych procesów przyrodniczych, w celu zagwarantowania możliwości zaspokajania podstawowych potrzeb poszczególnych społeczności lub obywateli zarówno współczesnego pokolenia, jak i przyszłych pokoleń.

Zrównoważony rozwój oznacza więc taki wzrost gospodarczy, który prowadzi do zwiększenia spójności społecznej (m.in. zmniejszenia rozwarstwienia ekonomicznego, marginalizacji i dyskryminacji osób i grup społecznych, wyrównania szans) i jednoczesnego podnoszenia jakości środowiska naturalnego (zmniejszenie destrukcyjnego wpływu działalności ludzi na ekosystemy) i poszanowanie jego zasobów naturalnych.

Zrównoważony rozwój nie jest na pewno „..nowoczesnym podejściem do środowiska przyrodniczego…” (def. str. 8 Strategii).

C. Uwzględnienie priorytetów UE, przyjętych również przez Polskę:

a) Zatrudnienia 71% osób w wieku 20-64 lat – Polska, ( 75% UE), Suwałki?

b) Wzrost efektywności energetycznej, wykorzystanie OZE, redukcja emisji CO2 – Polska, (UE: Cele 20/20/20 w zakresie klimatu i energii), Suwałki?

c) Zmniejszenie do 4,5% odsetka osób wcześnie kończących naukę oraz zwiększenie do 45% odsetka osób z wykształceniem wyższym w wieku 30-34 lat – Polska. Suwałki?

(Ograniczenie liczby osób wcześnie kończących naukę do 10% oraz zwiększenie do co najmniej 40% liczby osób z młodego pokolenia posiadających wykształcenie wyższe lub równoważne -UE).

d) Obniżenie o 1,5 mln liczby osób zagrożonych ubóstwem i/lub deprywacją materialną i/lub żyjących w gospodarstwach domowych bez osób pracujących lub o niskiej intensywności pracy – Polska. Suwałki?

(Zmniejszenie liczby osób zagrożonych ubóstwem o 20 mln -UE)

Strategia dla Suwałk nie ujmuje żadnego z tych priorytetów i nie określa ich wskaźników.

D. Mierzenie ważnych i adekwatnych wskaźników kontekstowych.

Przykład:

Opisane w dokumencie wskaźniki kontekstowe dla Celu strategicznego 2. Poprawa warunków życia /str. 65/ do pkt 9. ZAŁOŻENIA MONITOROWANIA STRATEGII:

1. Liczba ludności w mieście Suwałki oraz gminach Suwałki, Jeleniewo i Szypliszki / liczba

2. Turyści korzystający z noclegów na 1000 mieszkańców / liczba

3. Osoby uczestniczące w imprezach na 1000 mieszkańców / liczba

są dla zupełnie innego celu.

Zrównoważony rozwój planowany we współczesnych strategiach jest rozumiany szeroko. Wykracza poza sferę czysto materialną. Jest całościowym projektem obejmującym nie tylko wzrost poziomu jakości życia społeczności, lecz także realizującym zasadę spójności społecznej poprzez upowszechnianie dostępu do wiedzy, zmniejszenia rozwarstwienia ekonomicznego, marginalizacji i dyskryminacji osób i grup społecznych, wyrównania szans poprzez wprowadzenie odpowiedniej polityki równościowej).

Miasto, które chce rozwijać się długookresowo, potrafi stworzyć warunki do życia, potrafi zachęcić do życia w nim, bo jest „jakieś”, tzn. wyraziste, konkretne, przyjemnie kojarzące się. Takie miasto potrafi wywołać uczucie dumy u jego mieszkańców, gdy jakość życia w nim jest wysoka. I uczucie głębokiego rozczarowania, frustracji, gdy ta jakość jest niska i brakuje perspektyw poprawy na lepsze..

Ważnym wskaźnikiem warunków życia jest jakość życia lub poziom życia (ang.well-being, quality of life). To statystyczna ocena społeczeństwa wynikająca głównie z porównań wielu parametrów ekonomicznych zdrowotnych i środowiskowych dotyczących jej warunków życia.

Najważniejszymi czynnikami odgrywającymi zasadniczą rolę w ocenie jakości życia w mieście są:

• czystość otoczenia, powietrza, wód czyli stan środowiska naturalnego,

Miasta o dobrym stanie środowiska naturalnego dają swoim mieszkańcom daleko większe poczucie komfortu i zadowolenia z życia. Przykładowe wskaźniki do pomiaru stanu środowiska naturalnego: pomiar poziomu zanieczyszczenia powietrza, liczba samochodów przypadających na km2 powierzchni miasta, wskaźnik nakładów na ochronę środowiska oraz procent oczyszczanych ścieków.

• poczucie bezpieczeństwa,
• powszechny i łatwy dostęp do wysokiej jakości usług edukacyjnych i medycznych,

Przykładowe wskaźniki w zakresie jakości usług medycznych to: liczba lekarzy przypadająca na 1000 mieszkańców, wskaźnik śmiertelności niemowląt, liczba punktów zdobytych w rankingu przez placówki służby zdrowia na terenie miasta (ranking szpitali Centrum Monitorowania Jakości w Ochronie Zdrowia i „Rzeczpospolitej”), przeciętny czas oczekiwania na wizytę u wybranego specjalisty.

• powszechny dostęp do dobrej jakości infrastruktury sportowej, rozrywkowej.

E. Ujęcie prorozwojowych i realnych celów oraz konsekwencja w działaniu.

CEL OPERACYJNY 3.2. ZAGOSPODAROWANIE PRZESTRZENI NAD CZARNĄ HAŃCZĄ. Celem zagospodarowania tych terenów jest „odwrócenie miasta do rzeki” i rozwój funkcji rekreacyjnej na tych obszarach.

Należałoby zdefiniować pojęcie „odwrócenie miasta do rzeki”. Budowa drogi przebiegającej tuż przy Zalewie „Arkadia: jest antyprzykładem tego działania. Albo odwracamy, albo robimy kolejne wyjątki – wtedy cel zdefiniowany jako „odwrócenie miasta do rzeki” jest zbędny w strategii.

CEL OPERACYJNY 3.4. PRZEJŚCIE NA GOSPODARKĘ NISKOEMISYJNĄ – wprowadzenie publicznego transportu niskoemisyjnego. Władze miasta podejmą działania w zakresie obniżenia emisji dwutlenku węgla poprzez sukcesywną wymianę taboru komunikacji miejskiej na pojazdy niskoemisyjne.

Rozbudowa miejskiej komunikacji systematyczne i ograniczenie liczby pojazdów w mieście będzie dobrym kierunkiem dla rozwoju miasta, jego atrakcyjności. Czystsze powietrze, bezpieczniejsza przestrzeń, więcej miejsca do życia dla mieszkańców – atuty określające miasto jako przyjazne mieszkańcom; jako miasto stwarzające dobre warunki do życia.

CEL OPERACYJNY 4.1. ZWIĘKSZENIE WEWNĘTRZNEJ DOSTĘPNOŚCI KOMUNIKACYJNEJ

• budowa parkingów i wydzielonych miejsc postojowych – władze Suwałk podejmą działania w celu zwiększenia liczby miejsc parkingowych na terenie miasta, w szczególności w centrum oraz na największych osiedlach mieszkaniowych.

To działanie jest absolutnie sprzeczne z ideą zrównoważonego rozwoju dla miast. Zabiera mieszkańcom przestrzeń życia. Jest to działanie w całkowitej opozycji do światowych trendów kształtowania przyjaznej przestrzeni publicznej, dobrych warunków do życia.

• rozwój sieci komunikacji miejskiej – władze miasta podejmą działania w celu zwiększenia dostępności komunikacji miejskiej, co wpłynie na zwiększenie mobilności osób nie posiadających samochodu, a także przyczyni się do zmniejszenia intensywności ruchu kołowego w mieście, przy wykorzystaniu autobusów niskoemisyjnych.

Mało zrozumiałe: jeżeli zwiększenie dostępności komunikacji ma przyczynić się do zwiększenia mobilności osób bez samochodu, to w jaki sposób przyczyni się do zmniejszenia ruchu kołowego? Raczej do zwiększenia tego ruchu?

Dodać należałoby raczej, że wdrożone działania przyczynią się do zwiększenia zainteresowania tym rodzajem transportu przez osoby posiadające samochody. W tym przypadku prawdą będzie, że zmniejszy to intensywność ruchu kołowego.

Rozwój sieci komunikacyjnej to świetny pomysł. Dodać należałoby do tego konsultacje społeczne na temat przebiegu tras, częstotliwości kursów tak, aby mieszkańcy mogli zrezygnować z samochodów. W wielu miastach na świecie zastosowano proste rozwiązanie: imienny bilet komunikacji miejskiej uprawniał do zniżek na basen, wstępu na wystawy, lodowisko. Do tego zagęszczono trasy komunikacyjne, częstotliwość kursowania autobusów. W pewnym momencie mieszkańcom po prostu nie opłacało się jeździć prywatnymi samochodami. Wsiadali do nich tylko raz w tygodniu, jeżdżąc na wielkie zakupy. Korzyść? Czyste powietrze, więcej zielonej przestrzeni do wypoczynku, przyjemność z przebywania w mieście.

CEL OPERACYJNY 4.3. POPRAWA KRAJOWEJ I MIĘDZYNARODOWEJ DOSTĘPNOŚCI KOMUNIKACYJNEJ

• rozbudowa infrastruktury lotniska lokalnego – przystosowanie lotniska sportowego do potrzeb komunikacji lotniczej, głównie ruchu turystycznego i biznesowego.

Jeżeli Suwalszczyzna ma nadal funkcjonować jako region do wypoczynku, to takie działanie jest z tym sprzeczne. Albo czyste powietrze, albo lotnisko. Dodatkowo, będzie to kolejny kosztowny obiekt po stadionie, aquaparku i sali widowiskowej. Środki na budowę lotniska i późniejsze jego utrzymanie można przeznaczyć na zorganizowanie transportu do i z najbliższego nam lotniska w Kownie lub Wilnie. Ruszyły prace modernizacyjne lotniska w Szymanach koło Olsztyna. Zasada może być taka: kto ma bilet lotniczy, jedzie za darmo. Częstotliwość na trasach byłaby dostosowana do przylotów i wylotów. Idealnie zrównoważone.

ZBIEŻNOŚĆ STRATEGII ZE STRATEGIĄ WOJEWÓDZKĄ /str. 66

Cele operacyjne Strategii Rozwoju Województwa Podlaskiego do roku 2020

1.4. Kapitał społeczny jako katalizator procesów rozwojowych

i

Cele operacyjne Strategii zrównoważonego rozwoju Miasta Suwałki do roku 2020

2.3. Kultura i sztuka a jako wyznaczniki subregionalnego znaczenia Suwałk

Zbieżności brak.

Kapitał społeczny, termin spopularyzowany przez amerykańskiego socjologa Roberta Putnama, odnosi się do takich cech organizacji społeczeństwa, jak zaufanie, normy i powiązania, które mogą zwiększyć sprawność społeczeństwa, ułatwiając skoordynowane działania. Dzięki kapitałowi społecznemu maleją koszty transakcyjne – nie musimy sprawdzać informacji z zaufanych źródeł; dzięki normom wiemy, czego spodziewać się po określonych grupach, natomiast powiązania, sieci społeczne, umożliwiają dostęp do wiedzy. (źródło:TB)

Cele operacyjne Strategii Rozwoju Województwa Podlaskiego do roku 2020

3.2. Poprawa spójności społecznej

i

Cele operacyjne Strategii zrównoważonego rozwoju Miasta Suwałki do roku 2020

2.1. Rozwój budownictwa mieszkaniowego oraz modernizacja istniejącego komunalnego zasobu mieszkaniowego

3.1. Tworzenie nowych, nowoczesnych i bezpiecznych przestrzeni publicznych

5.1. Rozwijanie tożsamości lokalnej

Zdolność społeczeństwa do zapewnienia wszystkim jego członkom dobrobytu, minimalizowania nierówności oraz procesów marginalizacji społecznej – tak definiuje spójność społeczną (Social Cohesion) Rada Europy. Mierzona jest za pomocą wskaźnika stopy bezrobocia, ale coraz częściej jako miernik uwzględnia się stopę partycypacji (miernik określający, jaka część ludności w wieku produkcyjnym znajduje zatrudnienie).

Kluczowe znaczenie dla zapewnienia spójności społecznej i jednocześnie odnotowujące największe rozwarstwienie mają podstawowe wymiary społecznego życia:

• poziom rozwoju ekonomicznego mierzony wielkością PKB,
• dochody,
• kapitał ludzki,
• sytuacja dochodowa i zagrożenie ubóstwem,
• warunki mieszkaniowe,
• sytuacja grup szczególnie podatnych na wykluczenie: niepełnosprawnych i osób starszych.

Działania społeczne i interwencje zorientowane na wzrost spójności społecznej to przede wszystkim:

• umożliwienie młodzieży i dorosłym dostępu do edukacji efektywnej społecznie i dobrej jakościowe;
• dbałość o zdrowie publiczne jako podstawę zdrowego życia i starzenia się;
• zapewnienie podstaw rozwoju rodziny: materialnych (mieszkania), jak formalnych umożliwiających godzenie życia zawodowego i rodzinnego;
• zapewnienie podstaw społecznej integracji grup podatnych na społeczne wykluczenie: osób niepełnosprawnych, starszych oraz imigrantów i innych: powracających z emigracji zarobkowej, z dysfunkcjami zdrowia, uzależnionych, porzuconych przez rodziny;
• rozwijanie nowego działu zabezpieczenia społecznego dla niesamodzielnych osób starszych, koniecznego w związku z nadejściem bardzo wysokiej dynamiki starzenia się populacji kraju – opieki długoterminowej;
• stworzenie podstaw rozwoju przestrzennego, sprzyjającego rozwojowi mobilności społecznej, przedsiębiorczości i miejsc pracy, także w ośrodkach zapóźnienia, niekorzystnej struktury społeczno – demograficznej oraz ubóstwa i wykluczenia.

(IPISS, EKSPERTYZA Spójność społeczna: aktywność – solidarność –wsparcie na potrzeby aktualizacji Strategii Rozwoju Kraju 2007-2015).

Cele operacyjne Strategii Rozwoju Województwa Podlaskiego do roku 2020

3.3. Poprawa stanu zdrowia społeczeństwa oraz bezpieczeństwa publicznego

i

Cele operacyjne Strategii zrównoważonego rozwoju Miasta Suwałki do roku 2020

2.4. Tworzenie i modernizacja bazy sportowo-rekreacyjnej, rozwój sportu oraz poszerzenie oferty aktywnego spędzania czasu wolnego

2.5. Rozwój bazy i podniesienie jakości działań zabezpieczenia socjalnego i zdrowotnego

3.2. Zagospodarowanie przestrzeni nad Czarną Hańczą

W zakresie poprawy stanu zdrowia społeczeństwa brakuje działań typu: zwiększenie dostępności do lekarzy specjalistów, skrócenie czasu oczekiwania na wizytę u lekarzy specjalistów, stworzenie systemu profilaktyki zdrowotnej, powszechny dostęp do najnowocześniejszych metod diagnostyki, etc.

Odnośnie poprawy bezpieczeństwa publicznego nie przewidziano w ogóle działań. Jest po prostu bezpiecznie.