Eksperci podają, że w 2020 r. zabraknie wykwalifikowanych pielęgniarek i położnych do opieki nad polskimi pacjentami. Rośnie średnia wieku personelu medycznego, a przeciętnie 46,7% absolwentów studiów pielęgniarskich i położniczych uzyskuje prawo wykonywania zawodu. Wobec braków kadrowych w tym zawodzie należy zadać pytanie: jak zachęcić młode pokolenie do wykonywania profesji?
Kluczowe kwestie – wymagające systemowych rozwiązań – to odciążenie pielęgniarek i położnych pod względem obowiązków nieadekwatnych do ich kwalifikacji, które mogłyby być wykonywane np. przez personel pomocniczy, i zapewnienie wynagrodzenia na poziomie stosownym do wymagającej pracy.
Jedynie poprawa warunków zatrudnienia obecnej kadry może unormować sytuację w polskiej służbie zdrowia i zagwarantować realizację świadczeń. Zwiększenie komfortu pacjentów i maksymalizacja efektywności placówek są możliwe do osiągnięcia również na drodze zlecania czynności pomocniczych personelowi niższego szczebla.
Niepokoi fakt, że mimo zwiększonego zainteresowania studiami na kierunkach pielęgniarskich o ok. 20% nadal stosunkowo niski jest odsetek osób, które wystąpiły do Okręgowych Izb Pielęgniarek i Położnych po prawo wykonywania zawodu. Stanowią one jedynie 46,7% ogółu absolwentów tych studiów – na 21,07 tys. osób, które ukończyły w tej dziedzinie studia I i II stopnia jedynie 4,02 tys. uzyskało prawo wykonywania zawodu. Jednocześnie od 2008 roku wzrasta średni wiek pielęgniarek – wynosi on w chwili obecnej ponad 50 lat, a ponadto według statystyk blisko 69,5% aktywnych zawodowo pielęgniarek jest w wieku powyżej 45 lat.
– Kadry medyczne są najcenniejszym zasobem systemu ochrony zdrowia. Ich niedobór spowoduje zachwianie całej istniejącej struktury opieki zdrowotnej, co będzie bezpośrednim zagrożeniem dla wszystkich Polaków. Rząd powinien podjąć intensywne działania, których celem jest zwiększenie liczby pielęgniarek i położnych w kraju i zapewnienie im godnych zarobków. Obecnie praca pielęgniarki i położnej w Polsce to duża odpowiedzialność i niskie wynagrodzenie. Trzeba także zwrócić uwagę, że z powodu braku kadr zdarza się, że personel medyczny pracuje w większym wymiarze godzinowym niż jest to wykazane oficjalnie. W miarę możliwości należy przekierowywać usługi pomocnicze na personel niższego szczebla, np. salowe, opiekunów medycznych lub wyspecjalizowane firmy zewnętrzne – mówi Marek Kowalski, przewodniczący Federacji Przedsiębiorców Polskich.
Jednym z działań podjętych przez rząd jest organizacja Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój (PO WER), który uzyskał pomoc finansową Unii Europejskiej. Jego celem jest wspieranie rozwoju kompetencji zawodowych i kwalifikacji kadr medycznych. Na te działania dla obszaru zdrowia na kształcenie zostanie przeznaczone 221 mln euro. Dzięki temu do końca 2023 r. uprawnienia do wykonywania zawodu pielęgniarki lub położnej uzyskać może dodatkowo 10 625 osób.
– Poprawę stanu służby zdrowia należy rozpocząć od weryfikacji obowiązków personelu i wysokości pensji. Bez zwiększenia nakładów na wynagrodzenia nie będzie możliwe zachęcenie młodych osób do podejmowania pracy w zawodzie, który jest niezwykle wymagający zarówno pod względem wiedzy, którą musi posiadać każda pielęgniarka i położna, jak i wobec spadających na nią obowiązków. Troska o higienę pacjentów czy proste czynności pomocnicze nie powinny leżeć w gestii wykwalifikowanego personelu medycznego. Świadomość niekorzystnych warunków pracy z pewnością ma wpływ na niski odsetek osób zainteresowanych uzyskaniem prawa wykonywania zawodu pielęgniarki i położnej – podkreśla Zofia Małas, prezes Naczelnej Rady Pielęgniarek i Położnych.
Zawód pielęgniarki jest zawodem w pełni samodzielnym, chronionym przez korporacyjny samorząd zawodowy. Kwestią kluczową dla poprawy obecnej sytuacji jest zagwarantowanie pielęgniarkom i położnym minimalnej płacy – wedle autorów jednego z projektu skierowanego do rządu niezbędne jest określenie jej na poziomie półtorej średniej krajowej, co daje ok. 6.000 zł brutto dla pielęgniarek rozpoczynających karierę zawodową.
Wśród rekomendacji Naczelnej Rady Pielęgniarek i Położnych na temat działań naprawczych – zawartych w dokumencie „Zabezpieczenie społeczeństwa w świadczenia pielęgniarskie i położnicze” – znajdują się m.in.:
⦁ Stworzenie polityki zatrudnienia pielęgniarek i położnych oraz mechanizmów zapewniających wynagrodzenie pielęgniarek i położnych
⦁ Zabezpieczenie możliwości realizacji obowiązku kształcenia ustawicznego pielęgniarek i położnych
⦁ Uregulowanie kwestii minimalnych norm zatrudnienia pielęgniarek i położnych wymaganych przy udzielaniu świadczeń w poszczególnych zakresach będących przedmiotem kontraktowania przez NFZ (w szczególności świadczeń udzielanych w trybie całodobowym) oraz ich ujednolicenia dla wszystkich podmiotów udzielających świadczeń finansowanych ze środków publicznych
⦁ Monitoring specjalistów na potrzeby określenia minimalnej liczby w poszczególnych dziedzinach pielęgniarstwa/położnictwa dla każdego województwa
⦁ Prowadzenie kampanii informującej o działaniach rządowych na rzecz niwelowania konsekwencji braku pielęgniarek i położnych dla zabezpieczenia społeczeństwa w świadczenia zdrowotne
