Badania terenowe dotyczące krzyży i kapliczek objęły już Szypliszki i Raczki, a niedawno – Wiżajny. W każdej z tych gmin mała architektura sakralna kryje wiele ciekawostek, tych z przeszłości i najnowszych, jak np. kaplica w Kłajpedzie – w budowie – utworzona w… skupie mleka.
Autor: Iwona Danilewicz
– Tym razem badanie objęło krzyże i kapliczki w gminie Wiżajny. Liczba obiektów małej architektury sakralnej była przedmiotem analizy przez kilka miesięcy – od maja do sierpnia – informuje Krzysztof Snarski, kustosz z Muzeum Okręgowego w Suwałkach, realizujący projekt. Przeprowadzona inwentaryzacja wykazała, że na tym terenie jest 60 sztuk tego typu obiektów. To mało – w porównaniu z gminą Szypliszki, w której były 164 krzyże i kapliczki czy gminą Raczki, w której K. Snarski naliczył 176 obiektów. – Powodem tego stanu rzeczy jest między innymi fakt, że na tym terenie dominowali ewangelicy i ludność żydowska – tłumaczy.
Prowadzona inwentaryzacja związana jest także z wykonaniem dokumentacji fotograficznej i przygotowaniem kart z opisem poszczególnych obiektów. Dodatkowo, w trakcie wypadów do gmin miejscowi ludzi przekazują wiele historii – a to materiał nieoceniony.
Według wstępnych obserwacji w gminie Wiżajny mała architektura sakralna pochodzi głównie z XX wieku. Są to krzyże i kapliczki betonowe, kamienne, drewniane – zbudowane w określonej intencji, np. w podziękowaniu za uratowanie życia. Zdarzają się też obiekty z wyraźną intencją – od powietrza, głodu i ognia…, ale nie są to krzyże morowe. W gminie znajdziemy też kapliczki stworzone z odkuwanych i spawanych elementów.
Niektóre obiekty, jak np. krzyż w pobliżu gospodarstwa państwa Rawinisów we wsi Sudawskie, to wynikowa połączenia różnych elementów. Gospodarz twierdzi, że wyrzucony krzyż przed ponad 20 laty znalazł w lesie po stronie litewskiej. Ustawił go u siebie i opatrzył inskrypcją: Tu pod krzyżem Jezu Twoim kres i koniec grzechom moim.
Ciekawostką w tym zestawieniu jest z pewnością kaplica w Kłajpedzie, zbudowana na bazie budynku skupu mleka. W bliskim jej sąsiedztwie znajduje się cmentarz ewangelicki.
Sześciwłówki to kolejne interesujące miejsce – przykład tradycji związanej z nieusuwaniem krzyża. Bardzo zniszczony krzyż drewniany, destrukt, podtrzymywany jest już tylko przez drzewa. We wsi stoi nowy krzyż, a tamten sam upaść musi.
W Starej Hańczy znajdziemy kapliczkę na drzewie, w które uderzył piorun. Wpływ sił przyrody naznaczył to miejsce, człowiek także dodał coś od siebie.
Więcej informacji o krzyżach i kapliczkach na Suwalszczyźnie można znaleźć w artykule: Historia zapisana w drewnie, metalu i kamieniu. Jednym z efektów prowadzonych badań terenowych była publikacja „Pod Twoim krzyżem stanę. Mała architektura sakralna w gminie Szypliszki” autorstwa Krzysztofa Snarskiego i Józefa Murawskiego, która ukazała się drukiem w 2014 roku.
Fot. Krzysztof Snarski, Muzeum Okręgowe w Suwałkach
