W styczniu 2023 roku obchodzić będziemy 160. rocznicę powstania styczniowego, w trakcie którego, w latach 1863-1864 w Suwałkach, Rosjanie wykonali trzynaście egzekucji. Część z nich miała miejsce na Górze Szubienicznej przy ul. Bakałarzewskiej. Oprócz betonowych krzyży i tablicy, pojawi się tam również kamień pamiątkowy.
Stosowną uchwałę podjąć mają radni na najbliższej sesji Rady Miasta – w środę, 28 grudnia i zarazem ostatniej sesji w tym roku.
Planowany do posadowienia na górze kamień pamiątkowy miałby dopełnić istniejący już pomnik z tablicą, na której widnieje zapis: „Powstańcom styczniowym 1863 roku. Suwalczanie 2004 r.” Ten lakoniczny, skrótowy zapis winien zostać uzupełniony tablicą z szerszym wyjaśnieniem szczególnego charakteru miejsca pamięci.
Pomysł budowy pomnika w tym miejscu pojawił się w 2001 roku, kiedy radny Rady Miejskiej w Suwałkach – Edmund Soboń wystąpił z taką inicjatywą. Zadania podjęło się Augustowsko-Suwalskie Towarzystwo Naukowe; górujący nad okolicą monument złożony z czterech krzyży został odsłonięty w roku 2004. – Niestety, pomnikowi nie towarzyszy żadna informacja dotycząca symboliki wznoszących się tam krzyży i historii tego miejsca. Stąd propozycja zamontowania w tym wyjątkowym dla tożsamości Suwałk miejscu pamiątkowego granitowego kamienia z wykonaną inskrypcją – czytamy w uzasadnieniu projektu uchwały.
Brzmienie tekstu zostało oparte na bazie propozycji Andrzeja Matusiewicza, historyka, redaktora naczelnego „Rocznika Augustowsko-Suwalskiego” wydawanego przez Augustowsko-Suwalskie Towarzystwo Naukowe: „W czasie powstania styczniowego 1863-1864 Rosjanie wykonali w Suwałkach trzynaście egzekucji, w których stracili dwadzieścia osób. Część z nich miała miejsce na Górze Szubienicznej. Dla ich upamiętnienia, bezpośrednio po powstaniu, na górze stanęły trzy krzyże, usunięte później przez Rosjan. Przed I wojną światową udało się ustawić krzyż. Na przełomie lat 20. i 30. XX wieku stanął nowy krzyż, usunięty po II wojnie światowej. Stąd, 15.09.1935 r. jako „miejsca straceń powstańców 1863 r.”, pobrano ziemię na kopiec Marszałka Józefa Piłsudskiego w Krakowie. Do ustawienia pomnika złożonego z czterech krzyży przyczyniło się Augustowsko-Suwalskie Towarzystwo Naukowe przy wsparciu Urzędu Miejskiego w Suwałkach i Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa. Pomnik został odsłonięty 11.11.2004 r.”.
Odsłonięcie pomnika uświetni przyszłoroczne obchody 160. rocznicy powstania styczniowego, największego polskiego zrywu niepodległościowego XIX wieku, wstępnie planowane na 22 stycznia 2023 roku.
